“Çıtır Çıtır Felsefe” Üzerine Kafa Yormaca
Çocuklarla felsefe üzerine bir şeyler yapmak isteyen hemen herkesin duyduğu Çıtır Çıtır Felsefe serisi pek çok konuda akıl yürütmelere sahip oldukça kapsamlı bir çalışma. Ancak serinin beslendiği zihniyet, bugünkü modern Batı’nın ahlâki yargılarından fazlası değil.
Ne demek istiyoruz?
Ortaçağ’ın düşünce yapısının Rönesans ve Reform hareketleriyle birlikte büyük bir kırılma yaşadığını, insan aklının dinî düşünceden tamamen koparak sekülerleştiği, maneviyat namına ne varsa silinip insanın profanlaştığı ve laikleştiği, tüm ahlak ve hukuk kaynağının artık sadece insan aklının olduğu bir düşünce yapısından bahsediyoruz.
Profan dünyanın makineleşmeyle birlikte artık tüm büyüsünü yitirmiş; ahlakı ve hukuku da benzer bir mekanikliğe indirerek sadece rasyonel aklın buyruğuna girmiş bir “homo” var karşımızda ki yeni adı “birey”. Aydınlanma sonrası bireyciliğe yapılan vurgu, toplumu ve değerlerini silikleştirmeye başlamıştır. Öte yandan da modern iktidarın elini kuvvetlendiren yeni dünya, insanlara daha fazla tahakküm ettiğinden bireysellik daha da önemli hâle gelmiştir. Serbest ekonominin ve dördüncü kuvvet medyanın etkisiyle insan aklındaki değişim de hızlanmaya başlamıştır.
Günümüz dünyası, kişilere sadece kendilerini daha iyi hissedecekleri yönünde moral değerleri kutsuyor: “Şimdi ve burada ben, iyi ve mutlu muyum?” Bu anlayışın aşılanmaya çalışıldığı günümüz dünyasında felsefe neye hizmet etmektedir?
Brigitte Labbe‘nin felsefe serisindeki tüm kitaplar faydalı ve önemli sorular soruyor, üzerinde düşünülesi pencereler açıyor. Kitap içerisinde alt başlıklar yok, paragraflar arası geçişlerle konudan konuya geçiliyor. Her bir konuyu kendi içinde anlattığı hikâye ile anlaşılır kılmaya çalışıyor. Felsefenin soru sormak şeklindeki o mutlak amacına iyi hizmet ettiği ve yazarın tek başına pek çok soruyu sordurtması serinin başarısı olarak zikredilebilir.
Yazar Labbe dersine iyi hazırlanmış bir öğretmen. İncecik kitaplarında bi’ dolu felsefenin peşinden koşuyor. Her ne kadar çok yönlü bakıp sorularını çoklu tutsa da kaçınılmaz olarak atladığı hususlar elbette ki var. Felsefenin de mantığı burada zaten. Ama dediğim gibi içerik ve teknik olarak iyi hazırlansa da dünyayı Helsinki değerleriyle okuyan bir yazarın kitaplarını okuduğunuzu hatırınızda tutmanızda fayda var. Sonuçta sorulara kendi cevaplarını veriyor ve evet aslında “dayatıyor.”
Beden ve Akıl kitabında değinilen hususlara kısaca bakalım:
Öncelikle çalışmanın çocuklara yönelik olduğunu ve bu açıdan meseleleri “basit” olarak açıkladığını belirtelim. Aklın ne demek olduğu büyük filozofların bile işinden çıkamadığı bir konu ne de olsa!
“Akıllı hareket etmek veya etmemek” ne demek buradan işe başlıyor yazar. Akıl, duygular, düş gücü vs gibi diğer başlıkların birbiriyle ilişkisini düşünmemizi istiyor.
Ama zihni Descartes’in “düşünüyorum o halde varım” şeklinde anlıyor yazar. Ben, benlik, düşünce ve tabii ki “varlık” kavramlarının subjektif düzeye indirgenip, saydamlaştırıldığı bu düşünce yapısı bugünkü modern Batı’nın düşünce kodlarını oluşturuyor. Birey’in miladı ve Tanrı’nın vicdana indirgendiği yeni dünya yani.
Böyle bir dünyanın akıl, beden ve varlık anlayışı da mekanikleşiyor. Beden terbiyesi, beden mülkiyeti gibi bir dizi tartışmanın fitili ateşleniyor. Yazar da bu konulara değiniyor zaten.
Ben’im gördüğüm beden olduğu kadar, başkalarının gördüğü beden de var. Beden üzerinde ben’im kurduğum iktidar kadar dinin, toplumun, devletin kurduğu iktidar da var. Yazar bu üçüne karşı ama ilkine değil. Başkalarının gördüğü beden ırkçılığı, totaliterliği ve toplumsal cinsiyeti de konuşmayı zorunlu kılıyor ve yazarda bunlara değinmeyi ihmal etmiyor. Ama sonuç “benim bedenim benim kararım” düzeyine ve sığlığına bağlanıyor trend olduğu üzere.
Bu tartışmalara ve benzerlerine kapı araladığı için önemli bir felsefe kitabı olan “Çıtır Çıtır Felsefe” serisini İslam doktrini, Doğu dinleri ve hatta kadim Hristiyanlık düşüncesinden de okuyabilmeli, kendi inancımızın ne söylediğini bilmeliyiz. Yoksa tek-tip modern birey popülasyonundaki yerimizi almışız demektir.
